Slepe ulice istorije Nevena Cvetićanina

Nova knjiga Nevena Cvetićanina Slepe ulice istorije. Elita, (dis)kontinuitet i legitimitet upravo je objavljena u izdanju Instituta društvenih nauka i Izdavačke kuće Arhipelag.

Nastala kao plod Cvetićaninovih istraživanja uzroka koji srpsko društvo u modernoj istoriji čine nestabilnim, knjiga Slepe ulice istorije u svom središtu ima pitanja (dis)kontinu-iteta i legitimiteta, ali se na njima ne zaustavlja već ispituje moguće i nužne korake koje je neophodno da učine srpske elite kako bi društvo iz konfliktnog i distorzičnog stanja (dis)kon-tinuiteta bilo prevedeno u stanje smirujućeg, delatnog i beskonfliktnog legitimiteta.

Oblikovana na ovakav način, Cvetićaninova knjiga ima najpre teorijsku eksplikaciju odnosa kontinuiteta i legitimiteta, potom raspravu o ulozi elita u oblikovanju društvene i po-litičke stvarnosti, razmatranje problema odnosa kontinuiteta i legitimiteta u istorijskoj pers-pektivi koja seže od Prvog srpskog ustanka do naših dana, analizu slučaja Velike Britanije i uslova istorijskog procesa konstituisanja britanske elite, da bi, u finalu knjige, na tom temelju, od istorijskog i teorijskog aspekta knjige autor prešao na praktični apsekt dajući konkretne predloge kako da srpsko društvo iz „začaranog istorijskog kruga“, ispunjenog prevratima, sukobima i drugim istorijskim traumama, pronađe „institucionalni izlaz“. Taj izlaz Cvetićanin prepoznaje u nužnosti da srpske elite oblikuju drugačiji institucionalni i konceptualni okvir koji bi vodio do ravnoteže, društvenog smirivanja i neophodnog legitimiteta. Kao institucio-nalni okvir za oblikovanje legitimiteta u srpskom društvu Cvetićanin, polazeći i od iskustva svojih ranijih knjiga, pre svega, Političke mehanike i veštine državništva i Državništva moder-nog doba, predlaže model francuske Pete republike. 

"Srpsko društvo u prvim decenijama XXI veka odaje utisak nedovršenog i nestabilnog društva koje tumara kroz lavirinte istorije često završavajući u njihovim slepim ulicama. Posvađano iznutra, podeljeno prema spolja, izloženo i iznutra i spolja „ratu svih protiv sviju“, bez bazičnog poverenja između različitih delova društva, srpsko društvo ima sve razloge da brine za svoj dugoročni opstanak", kaže Neven Cvetićanin u knjizi Slepe ulice istorije. 

Naglašavajući da je „kroz istoriju je bivalo slučajeva da čitavi narodi i društva nestaju sa istorijske scene, a da se neki drugi na njoj pojavljuju“, Cvetićanin ističe da „neumitnošću zakona istorije preživljavaju isključivo razborito organizovana društva sa funkcionalnom, legitimnom i dalekovidom političkom elitom, koja ima sposobnost da pronađe prave odgovore na pitanja koja iskrsavaju kao izazov tokom istorijske egzistencije svakog društva“.

Ključnu ulogu u izlasku srpskog društva iz „začaranog istorijskog kruga“, u kome se nalazi već više od dva veka, Cvetićanin vidi u ulozi elite. Izostanak prevazilaženja krize legitimiteta uslovio bi, prema autoru, da vek pred nama takođe bude izgubljen.

"Na eliti je jednog društva, koja po definiciji treba da bude bolje obaveštena i da vidi bolje i dalje od „običnog“ naroda, da izračuna koje su ulice istorije u datim okolnostima slepe, a koje prohodne, obrazlažući svoje procene narodu, tražeći od njega mandat za delovanje u postojećim okolnostima. Da bi narod dao eliti mandat na suštinski a ne samo na nominalni način, on mora da ima poverenja u nju, onako kako su, na primer, francuski građani imali poverenja u degolističke strukture koje ih nisu izneverile tokom rata, shodno čemu se moglo očekivati da ih ne iznevere ni u miru. No, elita mora da zasluži poverenje od naroda time što zaista ima dobre procene šta je za narod u datom trenutku najbolje i sposobnost delovanja shodno ovim procenama. Rečeno politikološkim rečnikom, elita jednostavno mora da bude legitimna i funkcionalna."

Knjiga Nevena Cvetićanina je razložna i provokativna rasprava u kojoj se postavljaju neka od ključnih pitanja modertnog srpskog društva, da bi se potom tragalo za odgovorima kako u srpskoj istorijskoj i političkoj stvarnosti, tako i na nizu komparativnih primera iz šireg evropskog okruženja. 

Otuda je ovo knjiga podsticajne zapitanosti i poziv na dijalog kao neophodan uslov prepoznavanja, razumevanja i uspostavljanja legitimiteta kao načina da se iz slepih ulica istorije pređe u prohodne istorijske tokove.

Neven Cvetićanin (1974) diplomirao je i magistrirao na Grupi za filozofiju Filozof-skog fakulteta u Beogradu s temama iz nemačke klasične i nemačke savremene filozofije. Doktorsku disertaciju je odbranio na Katedri za političku sociologiju Fakulteta političkih nau-ka u Beogradu sa temom iz istorije političkih koncepata. Boravio je na postdoktorskim studi-jama na Univerzitetu u Stirlingu u Škotskoj, u Velikoj Britaniji, gde se usavršavao iz oblasti novije evropske istorije i istorije političkih ideja. Autor je četiri naučne monografije (Evrop-ska desnica između mača i zakona, Epoha s one strane levice i desnice, Politička mehanika i veština državništva i Državništvo modernog doba) i knjige eseja (Requiem revoluciji), kao i pedesetak naučnih radova objavljenih u domaćim i stranim naučnim časopisima i zbornicima. Zaposlen je na Institutu društvenih nauka u Beogradu.