IZLOŽBA: CRVENI UNIVERZITET “KARL MARKS” – POLA VEKA ZAUVEK

STUDENTSKE DEMONSTRACIJE U BEOGRADU JUNA 1968. 
FOTOGRAFIJE TOMISLAVA PETERNEKA SA LICA MESTA, PEDESET GODINA KASNIJE
OTVARANJE IZLOŽBE UZ PRISUSTVO AUTORA I NEKADAŠNJIH ORGANIZATORA

Kad su juna 1968, u glavnom gradu SFR Jugoslavije, Beogradu, počele studentske demonstracije, bilo je jasno da više nikad neće biti povratka na staro. Bile su to prve demonstracije koje su se mogle nazvati “građanskim nemirima”, i koje su kao cilj postavile boljitak svih slojeva stanovništva, kritikujući zvaničnu liniju Saveza komunista Jugoslavije. Bile su to samopokrenute demonstracije koje nije vodila nijedna politička organizacija, jer njih nije ni bilo, mimo SKJ. Bile su to, takođe, demonstracije bez nacionalističkog predznaka, sa naglaskom na internacionalizmu.

Mada su se tokom šezdesetih tenzije u jugoslovenskom društvu drastično umnožavale ubrzanim ekonomskim razvojem i modernizacijom koja je dovela do ubrzanog raslojavanja i velikih socijalnih razlika - osim sporadičnih radničkih štrajkova, ozbiljnih protesta na javnoj sceni nije bilo. Zato su događaji u Beogradu došli kao veliko iznenađenje, ne samo za političku elitu, nego i za najširu javnost.

Sve je počelo 2. juna okršajem studenata i policije ispred sale Radničkom doma Novi Beograd, gde je zbog lošeg vremena prebačen sa otvorenog koncert popularnih pevača sa manifestacije “Mikrofon je vaš”. Povod za sukob bila je nemogućnost ulaska svih zainteresovanih, ali je bilo jasno da se razlozi mnogo dublji – izvor je svakako ogorčenost studenata iz cele zemlje načinom na koji su tretirani, stanjem besperspektivnosti u društvu i neodgovornim načinom na koji se rešavaju problem sve raširenije nemaštine, koja je dovela do odlaska na rad u inostranstvo sve većeg broja mladih.

Sutradan, 3. juna, iz pravca Studentskog grada kolona sa više hiljada učesnika krenula je ka centru grada da iskaže svoje zahteve, ali je kordon Narodne milicije, presreo kod kod, danas nepostojećeg, podvožnjaka ispod pruge na Novom Beogradu. U sukobu, do kog je neminovno došlo, bilo je više ranjenih, a govorilo se i o žrtvama. Prva posledica ovog događaja bilo je proglašavanje opšteg štrajka na svim fakultetima Beogradskog Univerziteta - od 4. juna – jezgro otpora bilo je u zgradi Rektorata gde su se student zatvorili o premenovali ga u Crveni univerzitet “Karl Marks”. Sledećih sedam dana tu su se održavali govori, pravili planovi i iznosili politički zahtevi, sve uz podršku i aktivno učešće umetnika iz sveta filma, pozorišta, muzičara i slikara. Proglašavajući kao osnovni cilj “borbu protiv crvene buržoazije” studentski pokret je direktno izazvao partijsku oligarhiju, i tek je Titov govor preko televizije doveo do okončanja protesta.

Na licu mesta kod podvožnjaka, ali i na drugim mestima, bio je naš, tada već priznati fotograf Tomislav Peternek, kasnije čuveni urednik u NIN-u, koji je ovekovečio ova zbivanja. Naravno, nigde nije bilo moguće objaviti tada nastale fotografije, izuzetne istorijske vrednosti. Reagovala je uprava Doma omladine Beograda na čelu sa Nikolom Markovićem, koji je u saradnji sa autorom odmah organizovao izložbu o kojoj se malo šta unapred znalo, osim teme – na otvaranju su sve fotografije bile prekrivene zaštitnim papirom. Poznata glumica Snežana Nikšić skidala je jedan po jedan papir, dok – simbolično – nisu sve fotografije bile otkrivene, dajući po prvi put građanima Beograda priliku da vide svojim očima šta se sve dešavalo tokom sedam dana koji su promenili Jugoslaviju.

Dom omladine Beograda bio je deo ovih važnih istorijskih zbivanja. Čast nam je da tačno na njihovu pedesetogodišnjicu rekonstruišemo izložbu fotografija Tomislava Peterneka, koja je prva svetu predstavila sliku sa studentskih demonstracija u Beogradu 1968 godine. Njihova uzbudljiva autentičnost prenosi nas u neko drugo vreme, kad je nada da se može bolje živeti bila jedini politički program mladih ljudi ovog grada i države.

Otvaranje izložbe u četvrtak, 7. juna u 19:00

Izložba traje do 21. juna 2018.

Dom omladine Beograda//Hol ispred Velike sale