Nil Balfur i Sali Makaj /Knez Pavle Karađorđević-Jedna zakasnela biografija

 Britanski autor Nil Balfur danas nam je u knjižari Geca Kon predstavio drugo, dopunjeno srpsko izdanje knjige "Knez Pavle Karađorđević - Jedna zakasnela biografija", koju je napisao sa Sali Mekej.

 "Službeni glasnik" je u martu objavio drugo izdanje knjige o Knezu Pavlu (1893-1976) koje sadrži kao dodatak donedavno nedostupna dokumenta Britanske obaveštajne službe. Na nagovor Jelisavete Karađorđević, u cilju dalje rehabilitacije njenog oca, Balfur je sa Mekej još 1980. godine objavio knjigu o knezu Pavlu pod nazivom "Paul of Yugoslavia: Britain's Maligned Friend", koja je prvo srpsko izdanje doživela 1990. godine.

Knez regent Pavle Karađorđević (1893–1976) jedna je od onih ličnosti novije istorije nedovoljno poznata široj domaćoj, ali i evropskoj javnosti. Decenijama stigmatizovan kao izdajnik koji je s Hitlerom pregovarao o sramnom Trojnom paktu, renesansni princ kojeg je više zanimala umetnost od politike i ratovanja, te uzurpator trona, spreman da otme krunu svom maloletnom sinovcu, kralju Petru II Karađorđeviću, knez Pavle je vremenom postao inkarnacija antiheroja. Kako se za života, pomiren sa sudbinom, ćutanjem branio od kleveta i podmetanja, slika o njemu bi još dugo ostala nepromenjena da Nil Balfur i Sali Makej nisu napisali ovu knjigu. Knez Pavle bio je vatreni anglofil, a na njegovu ličnost najviše je uticala aristokratska evropska kultura, osnivač je muzeja u kojem se još i danas nalazi Predsedništvo Srbije (posle brojnih najava da će se iseliti i vratiti ovaj objekat kulturi). Kneza Pavla su nakon odlaska iz Jugoslavije Britanci držali više godina interniranog sa porodicom u Africi, a tek je posle rata, postepeno rehabilitovan pozivima na kraljevski dvor.

Napisana u formi biografije, finim, nenametljivim stilom, zasnovana na sveobuhvatnim istraživanjima referentne građe, te seriji razgovora s knezom, članovima njegove porodice, ali i oponentima, važnim akterima društvenih strujanja i političkog života jednog dinamičnog vremena, knjiga Knez Pavle Karađorđević, jedna zakasnela biografija daje izuzetne uvide u život jednog čoveka u kontekstu izvanrednih izazova vremena u kojem se taj život odvijao. Ona je istovremeno osvrt na epohu svetskih ratova, revolucija i drastičnih promena sistema vrednosti, ali i intimna povest kompleksne ličnosti kojoj sudbina nije bila naklonjena. Posebno je interesantan materijal koji dokumentiju opservaciju ovih događaja iz ruskog, odnosno ugla politike tadašnje SSSR, te opisi i ocene ličnosti uključenih u puč od strane engleskih agenata i inostranih diplomata koji su tih godina boravili u Jugoslaviji.

 

Jelisaveta Karađorđević je rekla da je njen otac bio vrlo zatvorena osoba, koja nikad o proteklim događajima nije pričao sa porodicom, te da je i ona iz knjige Balfura i Mekej saznala "šta se dešavalo u politici pre i za vreme rata".

 

"Imala sam mogućnost da u Londonu otkrijem tajnu dokumentaciju, što smo dodali na kraj knjige, koja objašnjava šta su Englezi uradili, kome su i koliko platili. To otkriva potpuno drugi aspekt prošlosti", naglasila je Karađorđević.

 

Urednik izdanja Petar V. Arbutina ocenio je da je knez Pavle "najbolja, najsvetlija i najtragičnija ličnost srpske istorije i politike".