Parelele i sudari: Eklektična i provetljujuća slika Centralne i Istočne Evrope

Jubilarni XXV Festival evropskog filma Palić predstavlja izuzetne filmske naslove jedne od najznačajnijih programskih celina festivala “Paralele i sudari“. Ovaj takmičarski program posvećen je dugometražnim igranim i dokumentarnim filmovima iz zemalja nekadašnjeg geopolitičkog istoka Evrope, ali i Centralne Evrope, koji se bave pitanjima tranzicije društva i sistema, međuetničkim odnosima, pitanjima identiteta i potreba za mirom i suživotom, tolerancijom u najširem smislu. Za ovogodišnji program koji se sastoji od 14 ostvarenja pobrinuo se selektorski tim koji čine filmski kritičar i stvaralac Nil Jang i programski direktor Festivala Miroslav Mogorović.

“Program ‘Paralele i sudari”, posvećen najboljim filmovima novije produkcije iz Centralne i Istočne Evrope, dobro je ukorenjen kao značajna takmičarska selekcija Festivala gde o najboljem filmu odlučuje žiri vodećih novinara sa celog kontinenta. Ovogodišnji program smo sastavili Miroslav Mogorović i ja i verujemo da će prikazati eklektičnu i stimulativnu sliku onoga što se dešava u ovom zasigurno živom delu sveta. Mnogi od ovih filmova dodiruju političke i društvene teme, ali to rade na način koji je pristupačan i prosvetljujući, često uz dozu humora ublažavajući ozbiljna pitanja koja istražuju. Ove godine pored igranih filmova uključili smo i nekoliko dokumentaraca, plus - po prvi put - nekoliko komplementarnih kratkih filmova koji će biti prikazani pre naslova iz takmičarskog programa. Rezultat je, nadamo se, kaleidoskopski snimak koji slavi niz odličnih filmskih stvaralaca iz Srbije i njenog ‘komšiluka”, izjavio je selektor Jang.

Posebno se ističe ukrajinski film Vulkan koji stiže u Srbiju samo nekoliko dana nakon svoje svetske premijere u okviru prestižnog takmičarskog programa East of the West na Festivalu u Karlovim Varima. 

Ovo je prvi igrani film scenariste i reditelja Romana Bondarčuka (Roman Bondarchuk), koji je ostvario priličan uspeh sa svojim dokumentarcem Ukrajinski šerifi (2015), dobitnikom Specijalne nagrade žirija na jednom od najvažnijih svetskih festivala dokumentarnog filma, IDFA Amsterdam. Vulkan je divna drama-komedija o mladom prevodiocu koji se izgubio u nepoznatom području gde susreće niz neobičnih likova i situacija. 

Mrtva nacija je najnoviji dokumentarac čudesno talentovanog i nepredvidivog rumunskog autora Radua Žudea (Radu Jude), čiji su filmovi  imali veliki uspeh na prethodnim izdanjima EFF Palić, a među njima bio je i Najsrećnija devojka na svetu koji je osvojio glavnu festivalsku nagradu Zlatni toranj za najbolji film 2009. godine. Selekciju Paralele i sudari kasnije su obeležili i njegovi filmovi Aferim! i Srca s ožiljcima, a sada festival sa ponosom predstavlja najradikalniju produkciju do sad. U pitanju je veoma poseban esejski film o rumunskoj istoriji koji kombinuje arhivsku fotografiju i isečke iz dnevnika na jednostavan, a brilijantan način, a prema selektoru Nilu Jangu ovo je “jedan od najznačajnijih novih filmova iz bilo kog dela Evrope u poslednjih nekoliko godina”. Film je osvojio nagradu za najbolji film na festivalu u Trstu.

Granica je posebno zanimljiv za publiku Palića i u Subotice, jer se radi o specifičnom kvalitetu života na granici između Evropske Unije i ostatka istočne i centralne Evrope. Ovaj igrani film ukrajinsko-slovačke koprodukcije je energična, smešna, a ponekad i prilično nasilna triler- komedija-drama karaktera o krijumčarenju koje se odvija na granici između tih zemalja u trenutku kada se Slovačka priprema za pridruživanje Evropskoj uniji, 2004. godine. Peter Bebjak je uradio odličan posao režirajući ovo zapanjujuće ensemble delo u kom centralnu radnju gradi čuveni slovački glumac Tomas Mastalir u ulozi gangstera kome poslovne aktivnosti ugrožavaju srećan porodični život. Film je osvojio brojne nagrade uključujući nagradu za najbolju režiju na Festivalu u Karlovim Varima 2017, nagradu za najbolji film na slovačkom festivalu Sun in a Net, kao i glavnu nagradu na češkom festivalu Plzen.

Osim pomenutih naslova, na programu će se naći i najnoviji film slovenačkog reditelja Jana Cvitkoviča Osnove ubijanja, slovačko-austrijski film čuvenog Martina Šulika Tumač, slovački film Teška duša - film o Romima i njihovim tužnim pesmama, nekoliko debitantskih ostvarenja kao što su gruzijski psihološki triler i dobitnik nagrade Srce Sarajeva Strašna majka, domaći film mladog Koste Ristića Banditi u potrazi za mamom, magično debitantsko ostvarenje ukrajinske produkcije Kad drveće pada i uzbudljivi mađarski film Cvetna dolina o mladoj Bjanki koja iz potrebe za nesvakidašnjicom krade dete i započinje igru porodice sa Lacijem koji je ometen u razvoj i svoju ulogu shvata preozbiljno. 

Tu su i kratki filmovi: Baka (9 min) sa Mirom Banjac i Nenadom Jezdićem, zatim Potera (12 min), koji govori o prožimanju hokeja sa češkim i slovačkim društvom, Ništa novo pod suncem (25 min) o mladiću Michalu i njegovom susretu sa devojkom koju je upoznao na internetu i ukrajinski ironični dokumentarac Pad Lenjina (11 min).

O nagradi za najbolji film u programu Paralele i sudari, koji će biti prikazan u subotičkom bioskopu Eurocinema, odlučivaće FEDEORA* Žiri kritike koji će raditi u sastavu: Chiara Isabella Spagnoli Gabardi, Maja Bogojević i Pavlina Jeleva. 

Jubilarni XXV Festival evropskog filma Palić, biće održan od 14. do 20. jula na Paliću i u Subotici i prikazaće stotinak relevantnih evropskih naslova raspoređenih u 12 programskih celina: Glavni takmičarski program, Paralele i sudari, Mladi duh Evrope, Novi mađarski film, Crnomorska regija u fokusu, Omaž program dobitnicima nagrade Aleksandar Lifka, Omaž program dobitnicima nagrade Underground Spirit, Ekološki dokumentarci, Klasici na trgu, Best of Europe 2017, selekcija filmova sa festivala „Žigmond Vilmoš“ iz Segedina i Palić u Beogradu.

* FEDEORA je Federacija filmskih kritičara Evrope i Mediterana.