KRATKA PRIČA O ANTIHRISTU U BITEF TEATRU

Po delu Vladimira Solovjeva TRI RAZGOVORA

U blizini Bajlonijeve pijace nalazi se zgrada, izgrađena u slobodnijoj verziji tumačenja gotičke strukture, u kojoj je od 3. marta 1989. godine smešten Bitef teatar. Radi se, zapravo, o nedovršenom objektu evangelističke crkve. Izgradnju ovog objekta, koju su finansirali Nemci, započeta je 20. avgusta 1940. godine sa opredeljenim sredstvima od tadašnji 1.800.000 dinara. Idejni projekat delo je Ota Bartninga (Otto Bartning, 1883–1959), jednog od najuglednijih i najuticajnijih nemačkih arhitekata tog vremena. Planirano je da objekat služi kao nemačka evangelističko-hrišćanska zemaljska crkva. O tome svedoči i pečat na jednom sačuvanom spisu. Crkva je građena, za to vreme neuobičajno, sistemom betonske rešetkaste konstrukcije ispunjene ciglom s velikim staklenim površinama. Cigle za unutrašnji deo crkve dovožene su iz Nemačke, dok su fasadne cigle izrađivane u beogradskoj ciglani. 

Iz dosta nejasnih razloga, gradnja je obustavljena 1942. godine. U bombardovanju 1944. godine crkva je delimično oštećena, naime jedna granata je pala u blizini i prilikom detonacije popucali su zidovi centralne građevine, a zvonik značajnije oštećen. Svršetkom II svetskog rata, zgrada je nacionalizovana, te je deo koristio Arhiv Jugoslavije, a u drugi je bila radionica pozorišta Boško Buha. Zgrada je u periodu od 1988.-1989. godine rekonstruisana i adaptirana i od tada je Bitef teatar na ovoj adresi. Sala ima 250 sedišta. Zgrada predstavlja zaštićeni spomenik kulture, sa statusom objekta sakralne arhitekture. 

Posle “Rodoljubaca”, “Gogolanda “, Urbi et Orbi” došlo je vreme da odgledam kontraverznu predstavu “Kratka priča o antihristu” Bitef teatra. U pitanju je nova verzija ovog dela, a prva beogradska režija Andraša Urbana, jednog od najznačajnijih pozorišnih reditelja u Srbiji danas. Meni lično, draže su njegove kamernije predstave poput ove,  one u čijem stvaranju Urban poseže za ličnim uspomenama, inspiraciju pronalazi u sopsvenim iskustvenim korenima. Prepoznatljiv po nekonvencionalnoj, na momente brutalnoj estetici, uvek spreman na smišljenu provokaciju, a u cilju proizvodnje emocija: revolta, zgražavanja, bola, samospoznaje, otrežnjenja…

Kao predložak ovoj predstave poslužilo je delo Vladimira Solovjeva “Tri razgovora: kratka povest o antihristu”- polemičko-filozofsko delu iz 1900. godine, u kom pisac izlaže svoje viđenje apokaliptičke budućnosti čovečanstva. Po njemu, ujedinitelj svih hrišćana biće antihrist sam. U ovom delu postdramskog formata Urban tematizuje ideje dobra i zla, religije i države i njenih zakona. Pali sin javlja se u sumanutom, zaposednutom plesu razolićenih devojaka po vitlejemskoj slami. Pljuju  i batrgaju se u ekstazi. U pozadini je raspeće sa sinom božijim. Ni ono nije pošteđeno njihovih bludnih fantazija, da bi ga jedna od njih, majstorski stručno, uz pomoć odvijača, simbolično oslobodila muka i skinula s krsta.  Skoro tokom cele predstave na zidu u pozadini projektuju se slike – krst unutar koga je snimak fetusa, pa Bogorodica, do samog Satane i slika paćenika iz pakla. 

Katarina Marković, Suzana Lukić, Borjanka Ljumović i Aniko Kiš vođene dramaturgijom Jelena Bogavac i praćene muzičkom pratnjom koju je osmislila Irena Popović vešto kombinuju i uklapaju religiozne tekstove u songove i nadgrađuju ih nelegalnom triler gradnjom turbo-folk nemaštine. Suprostavljajući eros tanosu materijalizovanom u maskirnim pantalonama i crnim fantomkama, stavlajući ženama kalašnjikove u ruke, zalivaju ih s kečap-krvlju, autori svesno i eksplicitno grade paradoks-lepota i zlo, materinstvo (marame nalik na onu Bogorodičinu) i nasilje i bestijalnost. 

Skoro nije viđena ovako iskreno energična drama tela i glasa, kao mogućeg izvora pobune stanjem u kojem se nalazi svet u kojem živimo. Da li su akteri ove drame heroji ili žrtve, krvnici ili silovatelji, kurve ili svetice? Na sceni se tako nađe i riba, ranohrišćanski simbol, kojoj jedna od glumica na sceni izvadi utrobu. A onda ritualno opere ruke.  

Uprkos svim mogućim pretpostavkama, ova predstava se ne može čitati kao reklamiranje ateizma  blaćenjem religije i vere. Po mom viđenju Urban samu suštinu vere i morala vraća njenim izvornim korenima, doduše poprilično britalnim i šokatnim sredstvima. Vraća nas na na onu sekvencu kada Isus rasteruje trgovce iz Hrama u Jerusalimu. 

“Ali vi ste napravili od njega pećinu razbojničku" (Jeremija 7:11).

Ukazuje da se danas trguje (zloupotrebljava) njegovim stradanjem i bolom, da  zlo dolazi “iznutra, iz srca” i da upravo odatle treba krenuti s neophodnoom terapijom. Šta treba uraditi kako bismo ostali ljudi, da nam ne bi:

Jebaće vam mater na Strašnom sudu!”

A onda glumice čitaju spisak svih onih koji su viđeni kao grešnici. Tek nakon odgledane predstave, kada vam se puls vrati u normalu, sposobni ste da pribrano promislite o dubokim i poražavajućim istinama koji ovaj komad, ni jednog trenutka ne koketiraći s publikom, naprotiv, nosi. Hrabro i subverzivno-prosvetiteljski. Sublimantno. 

Najavu predstave možete pogledati OVDE.

BITEF TEATAR – KRATKA PRIČA O ANTIHRISTU

Režija: Andraš Urban

Dramaturgija: Jelena Bogavac

Kompozicija: Irena Popović

Video: Igor Marković

Glumice: Katarina Marković, Suzana Lukić, Borjanka Ljumović i Aniko Kiš.

Muzičari:  Danilo Tirnanić -bubnjevi, Ivan Mirković -harmonika, Nikola Dragović - violina